En daar was hij weer, het idee dat de Nederlanders een onvertaalbaar begrip in hun taal hebben: gezellig. Obama refereerde er vandaag aan in zijn dankwoord tijdens de Nuclear Security Summit in Den Haag.

Is het waar? Het is natuurlijk fijn om te geloven dat je ergens uniek in bent, maar redelijk wat mensen met verstand van talen hebben twijfels of het klopt. De Engelsen komen met cozy aardig in de buurt, en het Duitse gemütlich slaat nou ook niet bepaald de plank mis. Taalkundige Nicoline van der Sijs meent ook dat de bewering onjuist is: andere talen hebben kennelijk een geschikt equivalent voor dit woord, want ze hebben het Nederlandse woord niet overgenomen.

Daar staat tegenover dat de schrijver en vertaler C.J. Moore het woord heeft opgenomen The Untranslatables, een boekje over onvertaalbare woorden in allerlei talen. Daarin figureren ook de woorden uitwaaien, doofpot, uitbuiken, krentenkakker en onderbuik.

Ik ging te rade bij de meest populaire vertaler van dit moment: Google Translate. Mijn hypothese: als het inderdaad een lastig te vertalen begrip zou zijn, dan zou Google in het vertaaltraject Nederlands -> vreemde taal -> Nederlands met allerlei verschillende uitkomsten komen. Immers, het kiest dan in een vreemde taal een woord dat er het meest op lijkt maar niet echt de lading dekt, en dat zou dan weer blijken uit het terugvertalen.

Ik checkte voor 20 talen wat Google als vertaling voor ‘gezellig’ opgaf. En liet Google dat woord weer terugvertalen naar het Nederlands. De uitkomst van deze geheel onwetenschappelijke test: 14 keer vertaalt Google het woord weer terug naar ‘gezellig’, 4 keer rolt ‘comfortabel’ uit de bus, 1 keer ‘gastvrije’ en 1 keer ‘warm’. Al met al raakt Google dus niet erg in de war van ons ‘gezellig’.

Maar goed, laten we de mythe in stand houden, dat is wel zo goed voor ons nationale ego. Geen enkel ander volk dat het zo gezellig heeft.