door Hans Pieter van Stein Callenfels | 27 mei 2014 | Taal |
Hij kwam afgelopen week rond de Europese verkiezingen regelmatig voorbij in allerlei vox-popjes: stemmen voor het Europees Parlement? Tsja, een beetje een ‘ver-van-mijn-bed-show’. Gekke uitdrukking natuurlijk, ooit in zwang geraakt door een KRO-programma van die naam. Tussen 1978 en 1992 vergastte presentator Han van der Meer zijn kijkers vanuit de studio op, zo schrijft de Beeld en Geluid-wiki, reportages die varieerden van ‘het weer in Brazilië tot de leefomstandigheden op de Noordpool’. Een soort Metropolis , maar dan met een minder humanitair randje.
Daarmee valt de uitdrukking ‘ver-van-mijn-bed-show’ in de categorie ‘Hamvraag’ – een uitdrukking die zijn oorsprong vindt in de media. Er zijn er veel meer: mijn vrienden roepen nog wel eens, als ze even geen antwoord weten op een vraag, ‘mag ik een klinker kopen?’ of ‘ik zet even een hulplijn in’. Maar niet iedereen heeft natuurlijk dergelijke nerds in zijn vriendenkring.
Goed. Als je iets ‘ver van je bed’ noemt, wil je daarmee zeggen dat het ver weg is – geografisch en daarmee ook vaak emotioneel. Zoals ze bij klassieke journalistieke opleidingen doceren over nieuws: betrokkenheid = aantal doden gedeeld door afstand. Of zoals Voltaire zijn Candide nogal pre-globalistisch liet zeggen: ‘Il faut cultiver notre jardin‘.
door Lisette Hilhorst | 27 mei 2014 | Hoe zat het ook alweer?, Taal |
‘Middels deze mail laat ik u weten dat ik onze afspraak wil verzetten’, las ik in mijn inbox. ‘Middels een test wordt gekeken of hij doping heeft gebruikt’, staat in de krant. Op een site: ‘Door middel van een protocol willen we het pesten terugdringen’. ‘Middels’ en ‘door middel van’ rukken op, niet alleen in het schriftelijk taalgebruik maar ook steeds meer in gesproken taal.
Is het fout? Nee. Is het lelijk? Nou en of.
‘Middels’ en ‘door middel van’ worden vaak gebruikt om teksten een wat formeler karakter te geven. Jammer, want ook – of juist – formele teksten knappen lekker op van eenvoudig en transparant taalgebruik.
Er is een eenvoudig alternatief voorhanden: meestal volstaan de voorzetsels ‘door’ of ‘met’. Ze zijn niet alleen korter, maar ook begrijpelijker voor de lezer.
door Lisette Hilhorst | 27 mei 2014 | Taal, Woordenschat |
Een vriendin met chronische leeshonger kampeerde in een boekarme streek en kon daar alleen een heel slap boek kopen. Beter dan niets, dacht ze. Maar het bleek een draak van jewelste. Of heet het draconisch vroeg ze?
Nee, het heet een draak. En hoewel je zou denken dat de woorden verwant zijn, zijn ze dat niet. Draconisch betekent zeer streng en is niet verwant met draak. Het is te herleiden tot Drakon, de grondlegger van het Atheense strafrecht dat zo streng was dat je zo’n beetje overal de doodstraf voor kreeg. Drakons opvolger Solon herriep veel wetten weer omdat Drakon wel erg draconisch bezig was geweest. Draconisch zeggen we nog steeds vooral van wetten of maatregelen.
door Machteld Bijl | 26 mei 2014 | Taal, Woordenschat |
Ik kijk naar het tweede seizoen van ‘Den Fördömde’ – een Scandinavische thriller. In aflevering twee bezoekt profiler Sebastian Bergman een klooster. Hij spreekt met een postulant. Uit de context meende ik op te maken dat het om een vrijwilliger ging. Blijkt niet zo te zijn.
Een postulant is ‘(bij sommige kloosterorden) persoon die de wens heeft te kennen gegeven in de orde te worden opgenomen, gedurende het postulaat’. Postulaat? ‘Proeftijd van drie tot twaalf maanden die in sommige kloosters aan het noviciaat voorafgaat’.
Een postulant is dus een ‘proefnon’ – vrijwillig.
door Lisette Hilhorst | 25 mei 2014 | Gesignaleerd, Taal |
Sommige woorden krijgen in de loop der tijd een zwakkere betekenis. Het woord krankzinnig betekende bijvoorbeeld vroeger stapelgek, nu hoor je mensen rustig zeggen dat ze krankzinnig lekker gegeten hebben. Bij hilarisch had je vroeger een week spierpijn van het lachen, nu is het best grappig. Laten we dat fenomeen taaldevaluatie noemen.
Recensiekoning recenseerde gisteren het woord held. Was een held vroeger iemand die een kind uit een brandend huis redde, nu kun je het gewoon gebruiken voor iemand die koffie voor je haalt. Duidelijk geval van taaldevaluatie.
Voor wie recensiekoning niet kent: kijk vooral op hun site. Soms gaat het over taal, vaak over andere zaken. Maar bijna altijd is het heel erg geestig. Dit zeggen ze zelf: “Wij recenseren alles. En dan niet alles als in: ‘zowel boeken, cd’s, theater als films’, nee: ALLES. Dagen, de kwaliteit van kraanwater, de klinkers in de Kerkstraat, medicijnen, een droom, die chick waarmee we gisteren gezoend hebben. Alles. Wij wonen in Nederland. Wij leven nu.”
Recente reacties