‘Het was hardstikke leuk’, tikte ik in een Whatsappbericht naar een collega die vroeg hoe de eerste kennismaking met mijn groep eerstejaars studenten was geweest. Gelukkig zag ik nog voor het versturen de spelfout en maakte er snel ‘hartstikke’ van.
Met ‘hard stikken’ heeft het namelijk niets te maken. ‘Hartstikke’ is afgeleid van ‘hartsteke’ en betekent ‘door een steek in het hart’. Volgens Onze Taal werd het vroeger alleen gebruikt in combinatie met de dood. In streng protestants-christelijke kringen staat ‘hartstikke’ op de zwarte lijst met vloeken ongeoorloofde uitdrukkingen, vanwege de associatie met een gewelddadige dood.
Tegenwoordig kan ‘hartstikke’ als bijvoeglijk naamwoord ook een positieve betekenis hebben. Zo zijn er meer woorden die van oorsprong iets akeligs betekenen, maar die we elkaar breed lachend en zonder ironie toevoegen: ‘Bedankt voor de hartstikke fijne dag, het was gruwelijk gezellig, het eten afschuwelijk lekker en we hebben vreselijk genoten.’
Leuk om te lezen wat de achtergrond van het woord ‘hartstikke’ is. Ik zat namelijk te bedenken of het woord in de zin “je bent hartstikke gek” vervangen kan worden met iets anders. Maar dat is lastig: “je bent enorm gek”, “je bent heel erg gek”, “je bent zeer gek”, “je bent ontzettend gek”. Met “leuk” gaat dat een stuk makkelijker.
Hier is geen goed alternatief voor, daarmee is het woord “hartstikke” een vreemde eend in de bijt en is het lastig uit te leggen aan iemand die bijvoorbeeld Nederlands leert.
Waarschijnlijk is het gewoon, “je bent gek” en is een overtreffende trap onnodig.
Ik ging vandaag ook op zoek naar de oorsprong van dit noordnederlands woord. Vlamingen krijgen de kriebels van dit nooit te pas gebruikte woord. Nederlanders schrijven het op zoveel verschillende manieren omdat ze het woord gebruiken met hetzelfde inzicht als onze kleinkinderen die mekaar met motherfucker aanspreken. Het komt dus van “In het hart steken” en was oorspronkelijk een aanduiding van hoe dood iemand wel was.