Collega Sander houdt van koeken met roze glazuur. Het liefst zou hij zijn boterhammen nog glazuren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zijn favoriete gebakje de tompouce is. Omdat het zo’n schitterend woord is, zegt hij zelf. Right.
De tompouce – ook geschreven als tompoes – is een van de meeste gegeten gebakjes in Nederland en werd al in 1875 in het Nederlands voor het eerst beschreven.
De herkomst van het woord is opmerkelijk. Waarschijnlijk is de tompouce vernoemd naar een beroemde varieté-artiest uit de negentiende eeuw, de Britse dwerg Charles Stratton. De dansende en zingende Stratton was bekend onder zijn artiestennaam General Tom Thumb. Letterlijk in het Frans vertaald werd dat Tom Pouce (duim). Tom Pouce werd later een populaire bijnaam voor alles wat klein was: zo is er een kleine damesparaplu met de naam tompouce, een geraniumpje (Pelargonium Tom-Pouce) en een klein rijtuig. Ook andere dwergen die voor publiek optraden kregen later de naam Tom Pouce. Het gebakje werd vermoedelijk zo genoemd om het te onderscheiden van de grote versie, een taart met dezelfde samenstelling.
Ik ben ook gek op de tompouce en ik heb ook ooit eens naar de etymologie zitten graven. Opmerkelijk is dat de Van Dale alleen het lemma tompoes kent voor het gebakje en is bij tompouce alleen de betekenis van de kleine damesparaplu te vinden. En er zal vast een verband bestaan tussen de spelling tompoes en de stripfiguur van Marten Toonder die rond 1940 werd bedacht. En misschien heeft Toonder de naam weer overgenomen van de tompouce. Ik weet het niet.
Maar wat is het meervoud van tompouce? Ik zou zeggen, twee tompoucen, Maar dat meervoud is onbekend bij de woordenlijst van de Taalunie en ook bij de Van Dale, die spellen beide alleen tompouces met een s. En dat komt zo goed als zeker doordat het meervoud van de damesparaplu alleen tompouces is. Ook op de website van de HEMA noemen ze het tompouces, maar wie spreekt dat zo uit? Ahum, wel heel pietlutterig en bij uitzondering heb ik destijds de Taalunie en de Van Dale hierover aangeschreven. De Taalunie is nu voornemens om tompoucen met een meervouds-n ook aan de lijst toe te voegen. Van die dingen, zou Cor van der Laak zeggen, maar toch een minuscuul succesje.
Waarvoor hulde, DirkJan.