Ik mailde mijn collega’s dat we, als we een bepaalde deadline niet halen, allemaal ‘naar de ratsmodee’ gaan. Ratsmodee, ik vind het een prachtig woord. De uitdrukking is een Amsterdamse voor ‘naar de bliksem gaan’.
Bij mijn speurtocht naar de herkomst van het woord, stuitte ik op de Woordenlijst Waterlooplein. Een lijst vol ‘markttaal’. Van achterwiel (rijksdaalder) tot zwijnen (mazzel hebben). Een bron van inspiratie.
Puik woord inderdaad. Ter aanvulling:
“Ratsmodee komt inderdaad uit het Jiddisch. Het is ontstaan uit de Jiddische verbinding nooch der Aschmedaj, wat ‘naar de duivel, naar de bliksem, verdommenis gaan’ betekent. De spelling ratsmodee is overigens pas na de Tweede Wereldoorlog algemeen geworden. Heijermans schreef nog naar de raschmedij of aschmedij (1904) en Querido naar de rasjmedaï (1930).
Asjmedaj de naam is van een koning der demonen uit het apocriefe bijbelboek Tobias. De spelling ratsmodee is waarschijnlijk ontstaan onder invloed van rats (van in de rats zitten). Men zei ook een Asjmedaj van een jongen en loop naar de ratsmodee! is nog altijd een gangbare verwensing.” (NRC)
De relatie Jiddisch en Amsterdams is onmiskenbaar, maar ratsmodee is niet per se een Amsterdamse uitdrukking en is al lang ook daarbuiten als Bargoens woord bekend. Zo gebruikten de Haagse heren Jacobse en van Es het woord vroeger ook. Leuke woordenlijst met woorden van Het Waterlooplein.