“Afbeelding 2 weergeeft goed wat nodig is voor het creëren van betrokkenheid”, las ik vandaag in het werkstuk van een student. Deze zin geeft goed weer dat een schrijver kan worstelen met zogenoemde samengestelde werkwoorden. Een samengesteld werkwoord is een werkwoord dat is opgebouwd uit twee delen die ook als losse woorden voorkomen. In dit geval: weer en geven. Andere voorbeelden van samengestelde werkwoorden: schoonmaken, uitgeven, meevallen, waarschuwen.
Die samengestelde werkwoorden kunnen onscheidbaar en scheidbaar zijn. Onscheidbaar wil zeggen: je kunt de delen niet van elkaar splitsen. Waarschuwen is een onscheidbaar werkwoord: je zegt niet “ik schuw je waar”, maar “ik waarschuw je”. Scheidbaar houdt in: je kunt andere woorden tussen de delen van het werkwoord plaatsen. Uitgeven is een scheidbaar werkwoord: Peter geeft mooie boeken uit.
Die scheidbare werkwoorden schrijf je soms aan elkaar, soms niet. Op de site van de Taalwinkel van de HvA en de UvA staan de regels uitgelegd. De meeste mensen met Nederlands als moedertaal voelen vanzelf wel aan hoe het zit. Je zult niet vaak “hij schoonmaakt” in plaats van “hij maakt schoon” horen of lezen. Maar soms spreekt dat minder voor zich, zoals in het voorbeeld van de student.
In geval van twijfel: bij een scheidbaar werkwoord ligt de klemtoon altijd op het eerste deel van het woord, bij verreweg de meeste onscheidbare werkwoorden niet. Bij weergeven ligt de klemtoon op weer, een scheidbaar werkwoord, dus het moet zijn: de afbeelding geeft iets goed weer.
Bron: Onze Taal
PS: er zijn ook nog onscheidbaar samengestelde werkwoorden met een sterk vervoegd basiswerkwoord die toch zwak worden vervoegd in de verleden tijd. Maar daarover een andere keer… 🙂
Over samengestelde werkwoorden. Ik vind dat soms nog steeds lastig en weet ik niet altijd of bepaalde werkwoorden aan elkaar of los moeten worden geschreven. Vandaag kwam ik er nog een tegen in de uitdrukking, Ergens de pee inhebben. Het is dus inhebben aan elkaar en ik zou het los hebben geschreven, Ergens de pee in hebben. Maar via mijn spellingchecker kan ik dat vaak snel opsporen. Ik schrijf dan eerst het samengestelde woord aan elkaar. Wordt het rood onderstreept, dan moet het los.
[Je mag ook schrijven, Ergens de p inhebben. P en Pee zijn beide afkortingen van de pest. ]
Ja, ik zou ook mijn geld hebben ingezet op er de p in hebben! Nou ja, zo blijven we leren… 🙂
Van Dale is ook niet echt consequent.
Bij het lemma inhebben:
De p, de pest, de smoor inhebben.
En bij p, pest, schurft en smoor staat in hebben.
Bij inhebben staat trouwens: verouderd, dus volgens mij kun je beter in hebben schrijven.
Er staan zeker aardig wat onvolkomenheden in de Van Dale, maar ik vind alleen maar inhebben bij, Ergens de p inhebben. Wel de pest in hebben, maar is een iets andere uitdrukking. En Van Dale geeft wel een lemma met, De p inhebben en bij andere lemma’s, De pee inhebben.
En ik zie dat in de Woordenlijst van de Taalunie inhebben niet voorkomt. De speller hier bij de reacties kent het woord wel. En ik vind niet dat verouderde uitdrukkingen direct aangepast hoeven te worden. De p voor pest is hoe dan ook al verouderd. Maar je hebt wel een punt.
Inderdaad staan er onvolkomenheden in Van Dale.
Dit staat in de 14de versie.
Onder pest:
(informeel) de pest in hebben, krijgen
verschrikkelijk het land hebben, krijgen
Onder smoor:
in de verb.
de smoor in hebben
het land hebben, erg verstoord zijn over iets, m.n. over een tegenvaller
Onder schurft:
de schurft in hebben
de smoor in hebben
Dus staat het niet bij de iets andere uitdrukking, Ergens de p inhebben. Ik heb een tweet hierover gestuurd naar Onze Taal (en de Taalunie), en Onze Taal reageerde direct. En weer hadden ze hierover al geschreven op een taaladvies.
Volgens alle naslagwerken is het toch inhebben, aan elkaar. Dat het niet in de woordenlijst staat komt volgens Onze Taal omdat het waarschijnlijk niet of te weinig is aangetroffen in het tekstcorpus dat hiervoor is gebruikt. Mogelijk schrijft vrijwel iedereen, in hebben. Maar het zou dan toch niet mogen ontbreken. Wellicht reageert de Taalunie morgen nog.
En ik denk dat Van Dale inderdaad inconsequent is, want wat is het verschil tussen de p en de pest? En mag in hebben ook? Voer voor puristen. 😉
https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/oorbellen-inhebben-in-hebben
Geen antwoord van de Taalunie over inhebben en ik denk dat ze het antwoord van Onze Taal afdoende vinden. Maar nog even voor de lol over de groene spelling en samengestelde werkwoorden. Het is dus, ‘Zij kan goed vioolspelen’, maar, ‘Hij kan goed gitaar spelen’. En het is, ‘Wij gaan morgen gezellig koffiedrinken’, en “Wij gaan morgen gezellig bier drinken.’ Geen commentaar verder. 😉
[ Nog over ‘Ergens de p inhebben’, de p betekent pest. en dat is dan eenzelfde soort eufemisme als k voor kanker, hoewel die aanduiding niet vaak meer gebruikt wordt.]