In het werk van een student lees ik over iemand die zijn broertje onder zijn hoeden neemt. Dat roept bij mij een mooi beeld op van een jongetje onder een stapel sombrero’s. Bijna jammer dat het fout is. De uitdrukking luidt namelijk ‘iemand onder zijn hoede nemen’ en betekent ‘iemand beschermen’. De term komt van het werkwoord ‘hoeden’, dat ook beschermen betekent.
De uitdrukking ‘onder één hoedje spelen’ stamt wel van een echte hoed af, namelijk die van een goochelaar. Het betekent ‘stiekem met iemand samenwerken’ en suggereert slinkse praktijken.
In een kort blogje hoef je niet alles uit te leggen en details te noemen. Daar zijn dan de reacties voor. Volgens de etymologiebank zijn hoeden en hoed verwant aan elkaar, zonder dat ze weten wat er eerder was. Logisch ook, want hoeden betekent beschermen en een hoed doet dat ook. Dus echt fout was het niet van de student, hij wist alleen niet dat het in de oude uitdrukking hoede is en niet hoeden. Het gaat niet om een werkwoord, maar om een meervoud zonder n. Dat moet je dan weten.
En dan heb je ook nog het verwante ‘op je hoede zijn’ (waakzaam) en ook een voorhoede en achterhoede komen van hoed en hoeden vandaan. Zo, nu weten we allemaal van de hoed en de rand …
Natuurlijk ben ik maar een taal-amateur en mijn bewering dat hoede mogelijk het meervoud van hoeden is lijkt me niet te bewijzen. Hoede in de betekenis van bescherming kan gewoon een losse variant zijn van hoed. Maar er is wel een gezamenlijk verband tussen hoed en hoede.
Dat hoede en hoeden verwant zijn staat wel vast, maar de –e is geen meervoudsuitgang, net zo min als bijvoorbeeld bij woede of roede.
En er is waarschijnlijk ook nog een verband tussen hoeden en houden.
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/houden