Een student schrijft over ‘het reizen en zeilen van deze organisatie’. Beter toch?
De uitdrukking luidt éigenlijk ‘reilen en zeilen’. Maar wie gebruikt het woord reilen nog?
Net als zeilen komt reilen uit de scheepvaart en betekent ‘het op en neer gaan van een schip dat voor anker ligt.’ Het wordt alleen nog gebruikt in de vaste uitdrukking ‘reilen en zeilen’ die betekent ‘de manier waarop dingen verlopen’.
Een organisatie reist en zeilt niet, dus waarom zou dat beter zijn dan de staande uitdrukking “reilen en zeilen”, die in ieder geval nog een historische, nautische achtergrond heeft.
Dit is een aardig voorbeeld van wat in het Engels een eggcorn wordt genoemd: een “verkeerd” gebruikte term die stiekem eigenlijk gewoon weer goed voelt. Het móet natuurlijk acorn (eikel) zijn, maar de associatie met een eivormige maïskorrel maakt eggcorn ergens wel begrijpelijk.
Andere Engelse voorbeelden zijn ex-patriot (“voormalig patriot”) voor expatriate (“expat; iemand die in het buitenland woont/werkt”), on-tray (“op-een-dienblad”) voor entree (“voorgerecht”), en nog veel meer.
Het zou leuk zijn om meer Nederlandse voorbeelden te verzamelen. Behalve reizen en zeilen zou ik zo gauw alleen pubertijd voor puberteit kunnen bedenken: “fout”, maar eigenlijk ook gewoon weer goed. Iemand?
Wat te denken van “de wet van meten en persen”, vrij naar als ik het goed heb de uitdrukking de “Wet van Meden en Perzen” de Meden en de Perzen staan in deze uitdrukking volgens mij voor twee volken uit de oudheid, waarvan de heersers strenge wetten uitvaardigden, waar je je maar beter aan kon houden. De desbetreffende voorschriften lapte je dus niet zomaar aan je laars, je voldeed eraan, ook al betekende dat: meten en persen?
Ben benieuwd wie dit herkent?
Niet zozeer dat het strenge wetten waren, maar eenmaal ingesteld viel er niks meer aan te doen. Een Bijbelcitaat: “De koning antwoordde en zeide: Het is een vaste rede, naar de wet der Meden en Perzen, die niet mag wederroepen worden.” (Dan 6:13)
Het is uit het verslag over ‘Daniel in de leeuwenkuil’. Het enige wat aan die straf te doen was, was het ingrijpen van een veel hogere macht dan die van koningen en instituten: God liet de doodstraf niet doorgaan.
Grappig genoeg kwam ik de uitdrukking vanochtend tegen: een transporteur zei: “We hebben weinig mee, dus we zijn vast op tijd: het is geen wet van persen en meten”.
Tenminste dat verstond ik, misschien geholpen door het omdraaien van de vaste volgorde. Prachtig: die woordspeling kende ik nog niet – en hij was hier goed op z’n plaats! Toen we erover doorpraatten bleek dat hij het wel degelijk over de Meden en de Perzen had.