Bij ‘EenVandaag’ sprak deze week een hoofdofficier van justitie over iemand ‘die de verantwoording heeft voor de financiën.’ Nee, hoofdofficier, diegene is verantwoordelijk voor de financiën.
Dit is een zeer veel gemaakte fout. Begrijpelijk want het verschil is subtiel. Als je verantwoordelijk voor iets bent, ben je er aansprakelijk voor en moet je je kunnen verantwoorden. Dan leg je verantwoording af aan iemand, je geeft dan rekenschap over iets.
Ingwikkeld!
Een voorbeeld: stel, ik ben verantwoordelijk voor de snoeptrommel, ik ben ervoor aansprakelijk dat deze altijd vol drop zit. Op het moment dat de pot leeg is, kan men mij ter verantwoording roepen: ‘Hé, die pot is bijna leeg, hoe kan dat?’. Ik verantwoord mij dan bijvoorbeeld door te zeggen: Jan en Piet hebben heel erg zitten snaaien.’ Hiermee leg ik verantwoording af over de snoepvoorraad waar ik verantwoordelijk voor ben.
Ik begrijp ergens wel wat je bedoelt, maar het aangehaalde voorbeeld is naar mijn stellige overtuiging niet fout. Verantwoorden en verantwoordelijk zijn in de meeste contexten gewoon synoniem, net als nu het geval is. De vergelijking met de snoeptrommel gaat ook mank. Iemand die de verantwoording heeft voor de snoeptrommel is daarvoor verantwoordelijk. Is dus precies hetzelfde. De Van Dale staat aan mijn kant. 😉
Het verschil zit hem niet zozeer in de betekenis, als wel in het gebruik in een zin. Verantwoording kun je (volgens ‘de regels’ althans) niet hebben; die leg je af. Verantwoordelijkheid kun je juist weer niet afleggen, alleen hebben of dragen.
Het lijkt mij, dat ‘verantwoording’ altijd gecombineerd moet worden met het werkwoord ‘afleggen’, of dat het in de versteende uitdrukking ’ter verantwoording roepen’ opgesloten zit. In de andere gevallen gebruik je ‘verantwoordelijk’.
Ha, ook toevallig; ik schrijf net ongeveer precies hetzelfde! 🙂
@Drabkikker @Hans Ik ben het niet met jullie eens, naast verantwoording afleggen kun je ook verantwoording schuldig zijn, iemand ter verantwoording roepen, je verantwoording nemen of ook de verantwoording hebben. Bijvoorbeeld, Hij heeft de verantwoording voor de kinderen. Of voor financiën. Ik begrijp dan ook nog steeds niet wat volgens Lisette de ‘veel gemaakte fout’ is, zeker niet met de gegeven voorbeelden.
Volgens mij legt Drabkikker het voorbeeldig uit: verantwoording kun je niet combineren met het werkwoord ‘hebben’.
@Lisette Daar rep je verder met geen woord over, maar buiten dat blijf ik erbij dat verantwoording en hebben prima samengaan. Waar baseren jullie het op dat het fout is? Naar welke regels verwijst Drabkikker? Ik vind wel gelijk een passende toelichting op de site van de Taalunie:
“Verantwoording kan onder andere worden gecombineerd met op zich nemen, (voor zijn -) nemen, hebben, afleggen, (ter -) roepen (geroepen worden).”
http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/843/verantwoording_verantwoordelijkheid/
Ja, ik zette niet voor niets ‘de regels’ tussen aanhalingstekens, want per slot van rekening bepaalt de meerderheid van dagelijkse taalgebruikers uiteindelijk wat ‘juist’ is; en daar behoort de overlapping van verantwoordelijkheid en verantwoording inderdaad allang toe.
Wat ik bedoelde is dat de twee woorden ‘oorspronkelijk’ (ook al zo’n lekkere vage term) een verschillende betekenis hadden, en daardoor ook een verschillend gebruik in de zin.
Het wordt misschien het helderst als we synoniemen gebruiken: Verantwoordelijkheid is/was min of meer equivalent met ‘aansprakelijkheid’; verantwoording met ‘rekenschap’. Als we die woorden gebruiken zien we beter wat het verschil is:
Aansprakelijkheid drukt een soort eigenschap (kwaliteit, hoedanigheid) uit, dus iets wat je bijvoorbeeld ‘hebt’ of ‘draagt’. Rekenschap daarentegen is geen eigenschap, maar een ‘ding’ waar je iets mee kunt ‘doen’ (bijvoorbeeld ‘afleggen’). Het zou daarom raar voelen om te zeggen ‘Ik heb/draag de *rekenschap over deze koektrommel’ of ‘Ik leg *aansprakelijkheid af over deze koektrommel’. Dat moet juist andersom. Nietwaar?
Nou, en als je dan (zoals ik nog doe) voor ‘aansprakelijkheid’ verantwoordelijkheid leest en voor ‘rekenschap’ verantwoording, dan voelt het even raar om die twee termen te verwisselen.
Wel curieus dat juist bij dit onderwerp de onderbouwing van de reageerders moet komen! Bronvermelding is ook verantwoording 🙂
@Drabkikker Eerst ging het niet zozeer om de semantiek, maar stelde je dat je verantwoording niet kan schrijven met hebben. Nadat ik daar op reageerde, grijp je nu terug naar een in mijn ogen zeer geforceerde, vergezochte en persoonlijke semantische argumentatie. Het klopt ook niet wat je schrijft (zie ook de Van Dale), maar ik ga daar verder niet op in, want het blijft simpel. Ik stel dat je gewoon kan schrijven, Hij heeft de verantwoording voor de kinderen en jullie zeggen dat dat fout is. Volgens de Van Dale en de Taalunie kan het wel, maar jullie noemen geen bron waarop jullie regel is gebaseerd. Dan houdt het op.
To be responsible and to be accountable are not synoniems. Either. I am responsible over something yet accountable to a group of people. Politicians are accountable to those who vote for them no matter which responsabilities they have.
Vanwege een brief aan een fonds ben ik aan het zoeken naar de juiste formulering van: hierbij leg ik verantwoording af over uw donatie. Of: stuur ik u de verantwoording van of over de besteding van uw gift. Ik heb nog niet echt geweldig goed advies gevonden tot nu toe op internet.