“Met gezwinde spoed aan de slag met dit interessante onderzoek!”, mailde ik naar een student. Die mailde prompt terug om te bedanken voor de feedback en een vraag te stellen: “Is gezwinde spoed overigens geen contaminatie? ;-)” Altijd leuk als studenten zich voor taalkwesties interesseren.
Ik snap de vraag van de student wel. “Met gezwinde spoed” is een wat ouderwetse uitdrukking die de meeste 25-minners vast niet kennen. Als je in een woordenboek “gezwind” opzoekt, dan lees je: vlug, snel. Snelle spoed dus. Als voorbeeld staat in Van Dale: “met gezwinde pas”.
Ik mailde student terug dat het niet zo zeer een contaminatie is als wel een pleonasme, maar eentje in de categorie geaccepteerde uitdrukkingen. De vraag is hoe dit pleonasme een geaccepteerde uitdrukking is geworden.
De etymologie van het woord “gezwind” biedt aanknopingspunten voor dat vraagstuk. De oorspronkelijke betekenis was “sterk, krachtig”. Dan is de combinatie met spoed wat beter te begrijpen.
De uitdrukking komt overigens voor op de lijst van bedreigde woorden en uitdrukkingen van de Vereniging ter bevordering van het gebruik van het bedreigde Nederlandse woord. Blijven gebruiken dus, dat “met gezwinde spoed”!
Dat lijkt me een terecht advies. Want haastige spoed is zelden goed.
Festina lente!
Gelukig is nederlans mun goeiste vak