Ach, hoe heerlijk is de lente! Ik fietste dit weekend door de Betuwe waar de lucht blauw was, het groen uit de grond spoot en de bloesemknoppen op knappen stonden. Als bonus zagen we een haas in het veld. Het dier zat ons parmantig aan te kijken.
Als vanzelf schoot het wrede kinderliedje ‘in een groen, groen knollen- knollenland’ me te binnen waar ook twee parmantige hazen in voorkomen. Daar loopt het slecht mee af, een jager schiet er eentje dood en de overblijvende haas heeft daar veel verdriet van. Wat een curieuze tekst voor een kinderliedje, hè?
Parmantig is een bijvoeglijk naamwoord dat zelfbewust, fier betekent. Het wordt vaak gezegd van kinderen en dieren, maar ik kwam het woord ook tegen voor een auto (een Fiat met een parmantig kontje) en een schip. Voor mijn gevoel heeft het woord een ‘licht schattige’ connotatie, maar dat kan persoonlijk zijn.
Ja Lisette kan ik me wel iets bij voorstellen… maar ook onbevangen en vertederend zijn woorden die bij me opkomen…
Die betekenissen voel ik niet. De Van Dale geeft nog aan dat de betekenis zich later heeft uitgebreid met ‘gemaakt deftig’, een parmantig heertje. Ik ken het ook in relatie tot kleding, bijvoorbeeld een parmantig jasje.
Nou Dirkjan, als ik aan jouw parmantig jasje denk, denk ik niet aan gemaakt deftig. Waar Van Dale dat vandaan heeft gehaald zou ik niet weten… En bij een parmantig heertje denk ik ook al niet aan gemaakt deftig. Al was het maar omdat een heertje toch al per definitie deftig is? Nee, ik denk dan toch eerder aan een onbevangen, blij, ontwapenend, aandoenlijk, ja zelfs schattig heertje… Niets gemaakts aan wat mij betreft dus…
Maar ook aan een best wel zelfbewust heertje met een scherpe blik en misschien wel met een meer of minder verborgen glimlachje rond z’n mond… zo in de trant van, dat hij alles wel doorheeft en de zaak volledig onder controle heeft…
Nou, nog eentje dan…
En dat heertje waar ik aan denk is inderdaad niet al te groot van stuk, tenger zelfs, zeer goed verzorgd en hij heeft een zekere leeftijd… Kortom, een echt parmantig heertje…
Oh, nu echt de laatste… en als ik hem zie lopen, komt er bij mij een glimlach rond m’n mond… louter positieve gevoelens roept hij dus op en niets negatiefs zoals Van Dale ons kennelijk wil doen geloven.
Mijn voorbeeld van een parmantig jasje was onduidelijk en stond los van gemaakt deftig. Een parmantig jasje vind ik ook positief. Maar een parmantig heerschap vind ik negatief, parmantig, verwaand in die context. En gemaakt deftig wordt – denk ik – niet meer gevoeld, omdat het hele fenomeen deftig lijkt te zijn verdwenen, laat staan de nuance, gemaakt deftig. En het zijn de woorden van Van Dale.
Apart hè? Dat je dat woord door je eigen gebruik door de jaren heen zo anders kan beleven… Ja-aahh… Taal…
En inderdaad, net wat je zegt, dat woord deftig komt vrijwel niet meer voor, laat staan de nuance. Er zullen ongetwijfeld hele volksstammen zijn die de betekenis niet meer kennen.
We kunnen dus concluderen DirkJan, dat er nog een boel zendingswerk op ons ligt te wachten… Hahaha!!!
Helemaal akkoord met het schattige. Maar er moet volgens mij iets meer zijn. Een baby kan schattig zijn, maar niet parmantig. ‘Parmantig’ heeft in het bijzonder te maken met de manier van zich voordoen, zich te tonen, zich te kleden, en met de aanblik die men daardoor aan anderen biedt … In vele gevallen is die aanblik niet neutraal in relatie tot de toeschouwer, maar speelt er, bewust of onderhuids, een kwestie van status mee. In de parmantige manier van tonen of doen is er evenwel iets die ze ontwapenend maakt voor de toeschouwer: het element van schattigheid lijkt gekoppeld te zijn aan de gelukkige afwezigheid van een statuskwestie die er had kunnen zijn. In tegenstelling tot sommige andere heren is een parmantig heertje niet gevaarlijk, en een parmantig kontje neemt het element van status weg dat geassocieerd is met vele andere auto’s. Van Dale’s elementen van deftigheid en statigheid spelen dus mee, maar in negatieve zin: de afwezigheid van statusbedreiging die normaal van dergelijk vertoon uitgaat.
Ludo,
Dank voor uw mooie analyse van dit heerlijke en onvertaalbare woord.
Maria