Selecteer een pagina

Uitdrukking van de dag: precedent scheppen

Een mailtje van een collega: “Ik heb geen idee of dit me heel dom maakt, maar ik kom er net achter dat de uitdrukking niet is: ‘geen president scheppen’ is, maar ‘geen precedent scheppen’… Ik vond het altijd al zo’n gek spreekwoord….”

Welnee, dit is helemaal niet dom. Heel veel mensen horen een woord of uitdrukking verkeerd. En als een woord eenmaal verkeerd in je hoofd zit, hoor je het de volgende keer weer zo. Gisteren nog las ik in een verslag van een student: ‘Ik vond dat ik iets te vel had gereageerd’. Dat schrijft hij waarschijnlijk ook al zijn hele leven. In een ander verslag: ‘Ik heb al heel lang een vaccinatie voor Scandinavische landen.’ Euhmm, fascinatie? En een klassieker is natuurlijk ‘een hard gelach’ in plaats van ‘een hard gelag’, hoewel je het daar dan weer niet in de uitspraak hoort.

De uitdrukking ‘precedent scheppen’ betekent ‘een besluit of voordeel van vroeger waarop iemand zich nu kan beroepen’. Bijvoorbeeld: als ik dit jaar iemand zou matsen bij een tentamen, zou er volgend jaar iemand bij me kunnen komen die zegt: ik wil ook gematst worden.

Precedent stamt af van het Latijnse praecedentem dat voorgaand betekent.

 

 

Woord van de dag: bolide

Mijn favoriete columnist van het Parool is Johan Goossens, cabaretier, docent op een vmbo, schrijver en dus Paroolcolumnist. In zijn columns is Goossens zeer geestig, vaak ontroerend en altijd  betrokken. Mijn favoriete columns zijn die over zijn leerlingen, waarin hij zichzelf als docent niet spaart.

Zijn column van afgelopen zaterdag was een vakantie-column waarin hij vertelt hoe hij zijn auto in Avignon parkeert tussen een parkeerautomaat en een witte bolide. Op de hoek zit een boulangerie. Als hij een paar uur later terugkomt, is zijn auto weg. De bolide staat er nog.

Deze column staat nog niet op Goossens’ site, maar daar staan wel veel van zijn andere columns.

Het woord bolide werd oorspronkelijk alleen gebruikt voor een raceauto. Nu wordt het ook gebruikt om een grote, opvallende auto mee aan te duiden. Het woord komt uit het Frans waar een bolide een vuurbal, luchtsteen of meteoor is. Vandaaruit ontstond de betekenis van een auto zo snel als een vuurbal, een raceauto dus.

 

 

Woord van de dag: lazarus

Afgelopen week was ik op vakantie in Ierland. Wi-fi-loos én autoloos in ‘n dorp in the middle of nowhere: tien huizen, vijf pubs en twee elektronicazaken.

Door die autoloosheid hebben we veel gelift. Op een regenachtige middag belandden we bij een dronken Ier in de auto. Strontlazarus was de beste man. Zijn argument: “Girls I drunk whiskey áll day”. Wij vroegen vriendelijk doch dringend of hij ons er alvast uit kon zetten. Een half uur later zagen we dat onze dronkaard een politiebureau werd binnengebracht. Livin’ on the edge.

Lazarus betekent stomdronken. In het Nieuwe Testament is Lazarus zowel de naam van een met zweren bedekte bedelaar als van de broer van Martha en Maria die uit de dood wordt opgewekt. Waarschijnlijk bedoelde men met een lazarus een melaatse of iemand die een andere afschuwelijke ziekte heeft. Vandaar ook de kreet: Krijg het lazerus of: ben je belazerd? Ook oplazeren, naar het voorbeeld van opdonderen en lazeren (vallen) horen hierbij.

Maar met een goed glas whiskey hebben al deze betekenissen niets te maken.

 

Woord van de dag: apodictisch

Gisteren won Connie Palmen de Libris Literatuurprijs. Ik vind daar nogal veel van (en dat is weinig goeds) – maar daar zal ik u niet mee vermoeien. De Volkskrant noemt Jij zegt het ‘de beste Palmen in een kwarteeuw schrijverschap’ en schrijft: ‘de apodictische aforismen waarmee ze placht te strooien […] houden het verhaal niet op’.

Apodictisch betekent ‘onweerlegbaar’ en ‘al te stellig’, een aforisme is een betekenisvolle spreuk.

Voorbeelden van Palmens apodictische aforismen: ‘roem is zichtbaar gemaakte eenzaamheid’ en ‘de ontdekking is het bestaansrecht van de roman’. Er is vast wel iemand die hier toch een speld tussen kan krijgen.