Op zaterdagochtend moet ik geregeld een erg lange autorit maken die grotendeels over de saaie A2 voert. Gelukkig is dan de Taalstaat op de radio, Frits Spits’ zeer goede radioprogramma over de Nederlandse taal, waardoor de tocht een stuk minder vervelend is.
Een van de onderdelen van het programma is het Taalloket waarin luisteraars een taalvraag kunnen stellen. Afgelopen zaterdag vroeg een luisteraar zich af hoe het komt dat alle vloeistoffen die het lichaam uitscheidt in het enkelvoud voorkomen (bloed, urine, zweet), maar dat traan ook een meervoud heeft (één traan, twee tranen). Het antwoord luidde dat je bij het woord traan automatisch de druppel voor je ziet en het woord dus gevoeld wordt als enkelvoud.
Later viel me in dat tranen ook een eigen werkwoord hebben, biggelen. Vloeistoffen stromen, vloeien, druppelen, storten, stromen, sijpelen, wellen op. Maar alleen een traan kan biggelen.
Ja, alleen tranen kunnen biggelen, maar je kan verder ook door tranen zijn bewogen, in tranen zijn, of een traan laten, tranen met tuiten huilen (grote tranen in de vorm van een punt, een tuit), in tranen uitbarsten. Je kan ze storten, huilen, schreien of wenen. Tranen kunnen rollen en je kan ze drogen, ze stromen en vloeien en je kan ze in je ogen hebben, waar anders. Ze kunnen heet zijn en je kan ze opwellen en plengen, maar ik denk aan nog een werkwoord dat naast biggelen alleen voorkomt in combinatie met tranen. Wie heeft een idee?
Word??. Ik neem aan een typefout.
Ja, vast een typefoutje denk ik, net als die punt in jouw reactie na de twee vraagtekens. 😉
Soms typen wij ook maar wat 😉
Voor mij was plengen ook onlosmakelijk verbonden met tranen, maar na een kleine zoektocht blijkt dat aan mij te liggen…
@DirkJan: hoe lang ga je ons in spanning houden?
Nee, plengen hoort niet exclusief bij tranen, je kan ook een drank plengen, zoals wijn bij een plengoffer. En ik had plengen ook genoemd in mijn reactie.
Nu wilde ik nog wel een paar dagen wachten om mensen de kans te geven voor de oplossing, maar ik zal die dan toch al vanavond rond elven geven. Dus nog even goed nadenken. 😉
Wegpinken?
Ja, natuurlijk, pinken moet het woord zijn wat we zoeken
Paul kwam net binnen de tijd met het goede antwoord! Wegpinken. Leuk.
Er wordt hier ook nog wel eens iets weggepinkt. Een neuspulkje of zo ????. Hier thuis in ieder geval niet exclusief voor tranen.
Dit vond ik in Van Dale(13)
Wegpinken- (m.betr.t. een traan) met een knippende beweging wegwissen.
Pinken- met de pink wegnemen, een traan uit het oog pinken.
Vreemd, ik heb altijd begrepen dat het knippen met de ogen was, maar het kan dus ook met de pink.
Bij een neuspulkje denk ik eerder aan “indiceren” 😉
Bij een neuspulkje spreken wij over “de kaders verhangen”.