Selecteer een pagina

Snert

Onlangs  heb ik tien liter erwtensoep gemaakt en grotendeels in porties ingevroren. Genoeg om de hele barre winter mee door te komen. Mijn lieve buren kregen ook een bakje. Ze aten het nog dezelfde dag en bedankten me voor ‘de heerlijke snert.’

Dat klinkt eigenlijk vreemd. ‘Snert’ betekent immers ‘iets heel slechts’ (‘een snertboek, snertfilm’). Waarom zou uitgerekend een smakelijke wintersoep zo’n negatief synoniem hebben gekregen? De meningen van taalkundigen zijn niet eensluidend, zo wordt gesteld dat ‘snert’ zijn oorsprong vindt in het oud-Nederlandse ‘snirten’, wat ‘fijnkoken’ betekent. Maar het zou ook afgeleid kunnen zijn van ‘sissen, pruttelen in de pan.’ En in de verbinding ‘een hap snert’ betekent het zelfs ‘een glas jenever.’

Overigens, snert maak je het best een dag van tevoren, dan wordt ‘ie lekker dik en blijft de lepel rechtop in de pan staan.

img_4335

 

Woord van de dag: salamitactiek

“Ehm, wat voor tactiek?” Een student keek mij licht fronsend aan toen ik hem adviseerde de salamitactiek toe te passen. Hij had geen idee wat zo’n tactiek inhoudt.

De term salamitactiek wordt gebruikt om aan te geven dat je ook met kleine stapjes je doel kunt bereiken. Het idee achter de uitdrukking: een salamiworst eet je doorgaans niet in een keer op (of je moet een sterke maag hebben), maar verorber je in dunne plakjes. En veel dunne plakjes maken ook een worst. In de politiek is het een beproefd concept, bijvoorbeeld ten tijde van de EU-onderhandelingen met de Grieken.

Van Dale heeft dit jaar in de online versie naast de salamitactiek ook het begrip salamiwetenschap opgenomen. Nee, dat is niet de wetenschap van de salami (lijkt mij een erg leuke studie). Je knipt de uitkomsten van je onderzoek op in kleine porties, om zo veel mogelijk publicaties op je naam te krijgen.

Je kunt er op neerkijken, maar tegenwoordig is de salami-aanpak aardig ingeburgerd. Sommige goeroes verdienen een behoorlijke boterham met het simpele advies dat grote veranderingen tot stand komen door kleine stapjes te nemen in de richting van je doel. Bij ons op de opleiding zijn we er ook mee aan het experimenteren. Een paar kleinere opdrachten in plaats van één grote. Salamionderwijs dus.

 

Hoe zat het ook alweer? Polshoogte/poolshoogte

Deze week kwam ik er tot mijn schrik achter dat je ergens póólshoogte neemt. Ik blijk dus gewoon al jaren overal polshoogte te hebben genomen. Sorry, mensen.

Schrale troost: ik ben niet de enige die deze fout maakt. Als ik op Volkskrant.nl zoek op polshoogte, krijg ik 71 resultaten, op NRC.nl 100. Bij de Telegraaf slechts 1, maar die hebben dan ook een onvolprezen eindredactie. De verwarring komt door het woord polsen dat ‘voorzichtig iemands mening vragen’ betekent. ‘Poolshoogte nemen’ betekent ‘inlichtingen inwinnen’ of ‘zich van de toestand op de hoogte brengen’, betekenissen die aanschurken tegen polsen.

De uitdrukking verwijst naar de hemelpool. Als je poolshoogte neemt, peil je de hoogte van de hemelpool, het punt aan de hemel dat recht boven de noord- of zuidpool ligt. Door die hoek te berekenen, kun je bepalen op welke geografische hoogte je bent.

Overigens vindt Taalunieversum polshoogte echt fout, maar die lieverds van Onze Taal noemen het gewoon ‘minder juist’. Zo kan het toch ook?!

 

 

Woord van de dag: hens

In het gebouw waar we werken mogen we beslist geen eigen apparaten neerzetten. Maar omdat het gebouw toch al volhangt met stekkers van laptops en telefoons hebben we ook maar gewoon onze waterkokers en koffieapparaten van huis meegenomen. En toen we toch bezig waren, brachten sommigen ook een koelkastje en een tv mee. Er is zelfs een collega die een ouderwetse droogkap naast zijn bureau heeft staan, een man nota bene.

Vorige week vloog er een waterkoker in de hens. Iedereen schrikken natuurlijk. Maar niet vanwege het brandgevaar, welnee. Maar omdat het wel eens het einde van de waterkokergedoogcultuur kon worden. Iemand nog thee voor de schrik?

Het woord hens is informeel voor brand. Je gebruikt het altijd in de vaste uitdrukking ‘in de hens staan’ of ‘in de hens vliegen’. De herkomst van het woord heb ik niet kunnen achterhalen. Misschien weet een van onze lezers het?

Het woord hens zit ook in de uitdrukking ‘alle hens aan dek’ die oorspronkelijk betekende dat alle matrozen (= handen op een schip = hens) aan dek moesten komen omdat er gevaar dreigde. De afgeleide betekenis is ‘iedereen moet keihard moet werken’. Bijvoorbeeld: ‘in de dagen rond de kerst is het in warenhuizen alle hens aan dek.’

 

 

Woordenboekspel 6 december 2016

Het Ikzegookmaarwat-Woordenboekspel!

Wat is de betekenis van het woord ras­ta­quouère?