Selecteer een pagina

‘Ik erger me hieraan.’ ‘Want?’

Een scherp afgesteld taalgevoel is vaak een bron van vreugde. Zo kan ik oprecht plezier beleven aan het bedenken van ambigue zinnetjes waarin een enkele ‘t’ het verschil maakt (‘Wat houd je tegen?’ versus ‘Wat houdt je tegen?’, dat werk). Maar soms heb je er meer last dan lol van: je ergert je ook vlugger. Ik vind mijn eigen taalergernissen vaak terecht, vooral als ze breed gedeeld worden. Toch zijn er ook taalhaatjes die ik zelf ook wat overdreven vind.

Zo geef ik grif toe dat ik vrij giftig reageer op de volgende gesprekssituatie:

Spreker 1: ‘Dit of dat is zo en zo.’
Spreker 2: ‘Want?’

Spreker 2 heeft het meteen bij mij verbruid met dat keffende ‘Want?’. Je hoort dit vaak in interviews of gewoon in gesprekken, maar je leest het ook geregeld. Het gebruik van ‘Want?’ wordt in dit artikel zelfs aanbevolen als ‘oplosmiddel tegen vaagtaal’.

Mijn ergernis zit deels in dat snauwerige effect van een los woord roepen en dan alweer klaar willen zijn met je verzoek om verduidelijking. Die houding van: ‘Het is lekker kort en je weet toch wat ik bedoel?’ Maar dat is niet alles, want ‘Waarom?’ vind ik al veel minder erg en dat is ook maar één woord.

Nee, het stoort me vooral dat de ‘Want?’-blaffer eist dat ik zijn of haar beginnetje van een zin afmaak. Dat ik als een gehoorzaam kind ga aanvullen wat hij of zij van mij wil horen. Het doet me denken aan een pedagogisch sturende volwassene die zegt: ‘En na het eten gaan we …?’, in de hoop dat de dreumes dan blijmoedig roept: ‘… tandjes poetsennnn!’. Deze hele gang van zaken maakt mij opstandig. Moet ik nu jouw luie eenwoords-voorzetje in gaan koppen? Moet ik mijn tekst nu gaan vormgeven zoals jij dat handig vindt? Ik wil niet in jouw kader kakelen!

En deze hele gedachtenriedel gaat dus achter elkaar door mijn hoofd als ik dat ene woordje ‘Want?’ tegenkom. Ja, taalgevoel is een gave, maar je zit er maar mooi mee.

 

Berenlul

Wij hadden laatst op het werk een interessant gesprek over de bijdrage van de Nederlandse snackcultuur aan de Nederlandse taal. Iemand vroeg zich af of de “berenlul” daadwerkelijk een benaming was voor een snackproduct. En, inderdaad, de “berenlul” is “een snack gemaakt van een rolletje gehakt vlees”.

In de legendarische film Spetters van Paul Verhoeven speelt de snackbar een prominente rol. Ook omdat Renée Soutendijk, in een geel hemdje zonder bh eronder, de frituur bedient. In een prachtige scène vraagt een klant haar: “Geef mij maar twee van die neukpatronen en een berenlul.”

Wat is dan een “neukpatroon”? Dat is soldatentaal voor een hardgekookt ei (de fabel wil dat het eten van eieren goed zou zijn voor de potentie).

Seks en ziekte doen het goed in de benamingen voor verschillende snacks, waarbij vooral de frikandel tot de (niet heel erg ontwikkelde) verbeelding lijkt te spreken. Een frikandel met mayo heet ook wel een “lange met zalf”, eentje met satésaus “een lul met poep”, en een frikandel speciaal (mayo, ketchup/curry en uitjes) wordt ook wel een “open ruggetje” genoemd.

Opvallend is het dedain voor het voedsel dat uit die platvloerse benamingen spreekt. Alsof de eter ervan wil benadrukken dat hij ook wel weet hoe ranzig het is wat hij allemaal in zijn muil kiepert – bij voorkeur na een nachtje liederlijk drinken.

In dezelfde respectloze context kan je de uitdrukking “een diagonaaltje trekken” plaatsen. Hierbij dient men in een diagonaal van linksboven naar rechtsonder alle poortjes van de snackmuur te openen om vervolgens het achterliggende product te verorberen.

Ik heb dit ooit iemand echt zien doen. Hij dwong daar destijds respect mee af, maar achteraf kwam alsnog de plaatsvervangende schaamte, zowel bij hem als bij ons, die hem zo enthousiast hadden aangemoedigd.

Afkorten

 

Toiletbezoekers moet je nogal eens opvoeden; een simpel bericht is vaak al voldoende. En waarom lange woorden gebruiken als je ze kunt afkorten? Ruimtewinst, tijdwinst of misschien gewoon irritatie. Die ‘bvd’ maakt het helemaal af, de schrijver heeft z’n punt gemaakt.

Alhoewel, waar zijn de punten eigenlijk?

De ene afkorting is de andere niet, zo leert de Taalunie ons. In het voorbeeld hierboven gaat het om echte afkortingen: de woorden zijn weliswaar ingekort, maar we spreken ze helemaal uit. En er horen punten te staan, net als bij a.d.h.v., t.a.v., m.a.w., bijv., blz., t.k., enz.
Anders werkt het bij initiaalwoorden, zoals tv, ABN, cd en btw. Punten ontbreken en de letters spreek je een voor een uit. Puntloos zijn ook letterwoorden, denk aan: havo, pin, soa en vip. We lezen ze als een normaal woord en zo gedragen ze zich ook.
Ik ben er nog niet hoor, want er bestaat nog zoiets als de verkorting, opgebouwd uit een of meer (delen van) lettergrepen. Voorbeelden van verkortingen zijn airco, wifi, horeca, BENELUX en arbo. Geen punt te bekennen en ze zijn inmiddels als gewone woorden ingeburgerd.
Sluit ik dit korte maar krachtige taallesje af met de verkorte schrijfwijzen van eenheden en valuta, zoals V, km, kcal, s en EUR. Symbolen noemen we die – zonder punt – en we spreken de woorden waar ze voor staan helemaal uit.

 

 

 

Woord van de dag: kalibreren

We hebben binnenkort met een paar collega’s een kalibreersessie. Want je kunt wel kijken of alle neuzen dezelfde kant op staan, of we er allemaal hetzelfde in staan, maar hé, kalibreren, dan heb je het pas ergens over.

Van Dale geeft diverse omschrijvingen voor het werkwoord kalibreren, variërend van ‘schaalverdelingen op thermometerbuizen e.d. ijken’ tot ‘op maat persen’. De overkoepelende omschrijving zou kunnen zijn dat als je kalibreert je zaken met elkaar in overeenstemming probeert te brengen.

En opeens weet je wat je later wilt worden: kalibreur van het zegel! Bericht uit ‘Suriname: koloniaal nieuws- en advertentieblad’, juli 1872. Klik op de afbeelding voor het volledige artikel.

Het woord is volgens de etymologiebank afgeleid van het Franse calibre. Daarmee werden vooral de kenmerken van wapens aangeduid, zoals de ‘middellijn van de geschutmonding, gewicht van den kogel’. Het Franse woord is ontleend aan het Arabische qālib: ‘gietvorm voor metalen’ en ‘schoenmakersleest’.

Mocht u nu denken: ‘ik zou wel wat beter willen kalibreren’, dan is er goed nieuws. Er zijn namelijk tal van trainingen en cursussen. Maar let even op dat u zich aanmeldt voor de juiste cursus. Het maakt namelijk nogal uit of u als cursist in de weer gaat met ‘schuifmaat en schroefmaat’, of dat u leert hoe ‘diverse beoordelaars een student dezelfde feedback en oordelen geven op de getoonde prestaties’.

Wat wij gaan doen? Ik hoop eerlijk gezegd een beetje op het eerste. Een ochtendje schuif- en schroefmaten, het is weer eens wat anders. Maar ik denk dat het de tweede optie wordt.

 

Toegankelijk

 

– Wat een zieke dingen, dude, die appels.

– Ja man, en gezond hè, gezond.

– Vet, dan zetten we er SNACK op

– En nu nog iets over de smaak

– Lekker?

– Nee, man, te gewoon. We doen: toegankelijk.

– Hahahahhahahhaa

– Hahahahhaaaaaaa

– Klaar.  Jij nog een hijs van die joint?