Ben ik “woke”? Wellicht, ja. Ik hoop althans dat ik door de jaren heen, zo aan de vooravond van mijn vijftigste verjaardag, een beetje “woke” ben geworden. Maar dan wel “woke” op de manier zoals ík het begrip interpreteer: oog hebben voor de ander, jezelf niet zien als de maat der dingen, je realiseren dat in deze samenleving mensen van kleur nog altijd worden gediscrimineerd, gedurende hun leven in meer of mindere mate te maken krijgen met racisme en stereotyperingen.

Vooral oog hebben voor een ander en jezelf niet als de maat der dingen zien, beschouw ik als een voorwaarde voor een “woke” leven. Je hebt mensen die zeggen: “IK mag ‘neger’ zeggen, want IK ben geen racist. Bovendien ben IK bevriend met negers die zichzelf ook neger noemen.” Dan heb je geen oog voor anderen en beschouw je jezelf als de maat der dingen, want je doet niet eens een poging te begrijpen waarom het voor een ander helemaal niet zo plezierig is wanneer jij het woord “neger” gebruikt.

Ik beschouw “woke” als een bijvoeglijk naamwoord, ook al klinkt dat in een zin niet zo lekker: “Dat is een heel erg woke meisje.” Beter kan je dan schrijven: “Dat meisje is heel erg woke.” Dus als het naamwoordelijk deel van een naamwoordelijk gezegde.

Op sociale media heeft “woke” verschillende betekenissen. Er is één ronduit negatieve interpretatie van het begrip. Bovendien is het in die interpretatie van bijvoeglijk naamwoord veranderd in een zelfstandig naamwoord: “Woke” wil de vrijheid van meningsuiting afschaffen. “Woke” is hier een niet nader gedefinieerde groep mensen die vooral wordt geassocieerd met #BLM, Black Lives Matter, en soms ook als een synoniem daarvoor wordt gebruikt. #BLM wordt door mensen die “woke” op deze manier interpreteren ook gezien als een strak georganiseerde, semi-terroristische mantelorganisatie van “Antifa” die allerlei in stenen tafelen gebeitelde dogma’s aan ons wil opdringen: zwarte mensen zijn beter dan witte mensen, witte mannen zijn per definitie racistisch en moeten hun mond houden, je mag als witte mens nooit je haar in Afrikaanse staartjes vlechten want dan doe je aan “cultural appropriation”.

Dit rigide beeld van zowel het begrip “woke” als van Black Lives Matter, laat geen ruimte voor nuances. Beide worden neergezet als het kwaad. En daarbij blijft totaal onduidelijk om welke mensen dit gaat. Wie bedoel je precies? En waarom verdienen zij deze kwalificatie? Tante Marie-Claire uit Bloemendaal heeft ook op Instagram een zwart vierkant gepost met de hashtag #BLM. Is zij ook “tegen” witte mensen?

In de heftige discussies over de grote onderwerpen van deze tijd – racisme, integratie, vluchtelingen, klimaat, terrorisme – is taal vaak een wapen dat eerder verhult dan verduidelijkt. Aan de ene kant omdat sommige abstracte begrippen in die strijd door verschillende mensen, al dan niet bewust, verschillend worden geïnterpreteerd, en aan de andere kant omdat abstracte begrippen sowieso online de twistgesprekken domineren en als bliksemschichten op elkaar worden afgevuurd: Iemand is niet “woke”, “woke” wil “onze vrijheid” afpakken, de samenleving “islamiseert”, “regressief links” heult met “de radicale islam”, “complotdenkend rechts”, “rechtswappies”, “Antifa”. Door online discussies met deze termen te framen, creëer je eerder mist dan helderheid.

Taal is uniek. Het is een wonder dat wij mensen bepaalde klanken en tekens hebben bedacht waarmee wij de wereld om ons heen kunnen duiden en er met elkaar over kunnen praten. Maar tegelijkertijd is taal ook levensgevaarlijk, omdat je haar kunt gebruiken om de ander buiten te sluiten. Oorlogen zijn ontstaan door ontsporend taalgebruik. En hoe abstracter de taal in een conflict, des te groter het onbegrip en de kans op escalatie. Om die reden gebruik ik het woord “woke” liever niet.