Neerlandici doen meestal wat lacherig over het Meertens Instituut en zijn object van onderzoek: de diversiteit en de (talige) cultuur van Nederland. Schrijver J.J. Voskuil heeft daar ook sterk aan bijgedragen met zijn droogkomische romancyclus ‘Het Bureau’, waarvoor het instituut model stond. Toch mogen we dankbaar zijn dat er onafhankelijk onderzoek wordt gedaan naar zaken, waar niet iedereen direct het belang van in zal zien, zoals final devoicing van fricatieven in Twentste dialecten.
Hoe krijg je een dialect ‘natuurlijk’ op je recorder? Die vraag werd mij gesteld toen ik er ooit een keuzevak volgde. Als mensen een taalonderzoeker op bezoek krijgen, dan zijn ze immers geneigd om hun dialect af te zwakken en ‘netjes’ AN (algemeen Nederlands) te gaan spreken. Het antwoord – dat ik niet wist – was: vraag iemand naar een emotionele gebeurtenis, zoals een tandartsbezoek.
In deze context is al eerder over de Voornamendatabank geschreven door Lisette Hilhorst. Het Meertens Instituut biedt ook een gratis Familienamendatabank. Daar valt ook veel te beleven.
Bij intikken van mijn ‘Lijftogt’ gaat een wereld open. Het is duidelijk te herleiden tot een heuse stamvader en een boerderij in Hengelo, waar achttiende-eeuwse bejaarden op het erf in een ‘lijftochthuis’ werden gestopt. Daar kregen ze letterlijk vruchtgebruik van de boerderij.
Over 100 jaar is ons vuilnis verbrand en zijn er misschien nog wat digitale restjes van ons dagelijks leven op verroeste USB-sticks en kromgetrokken DVD’s. Dan zullen taalwetenschappers en historici dankbaar gebruik maken van deze databanken, het grondige dialectonderzoek en de volksliedjes die voor de vergankelijkheid zijn behoed.
Ik begrijp dit blogje van Take niet helemaal. Zal hij nu zelf een neerlandicus zijn (kan het op internet niet uitvissen) die het Meertens Instituut wel weet te waarderen, of is hij juist geen neerlandicus die daardoor het instituut een warm hart toedraagt? Want dat is dan de bedoeling van dit stukje, het Meertens is een waardevol instituut. Maar ik denk juist dat neerlandici helemaal niet zo meewarig over het Meertens doen, zij weten immers juist wat het allemaal te bieden heeft en zijn het mogelijk de leken die lacherig doen en zich baseren op het sterk verouderde beeld dat in Het bureau wordt geschetst.
Waarom geen linkje naar de website van het Meertens Instituut? Hier.
https://www.meertens.knaw.nl
En wat is nu de missie van het instituut:
“Het onderzoek aan het Meertens Instituut is al decennia gericht op de taal en cultuur in het dagelijks leven in Nederland, in internationaal, vergelijkend en historisch perspectief.”
Dus ze bestuderen niet alleen de taal, maar ook onze (volks)cultuur, bijvoorbeeld religieuze tradities en vormen van bijgeloof en alternatieve geneeskunde, ik noem slechts een paar dwarsstraten.
De Familienamenbank is wel door het Meertens (met de universiteit van Utrecht) opgezet, maar is in 2012 verplaatst naar het CBG (Centrum voor familiegeschiedenis) en wordt sindsdien door hun onderhouden. Daar verwijst de link van Take nota bene naar.
Tot slot. Het Meertens Instituut onderhoudt nog wel een groot aantal andere, waardevolle taalbanken, waarvan ik er twee wil noemen, De Liederenbank en de Etymologiebank die we hier op Ikzegookmaarwat goed kennen.
Heel interessant, dankjewel. Het thema ‘verborgen verleden’, zowel nu als in de toekomst, ik zal hier goed van dromen.