Selecteer een pagina

Hé schatje!

Ik maakte een reis met een vliegtuig. Zoals u weet, moet je dan samen met andere mensen heel veel wachten in lange rijen, lelijke wachthallen en krappe vliegtuigen. Je hoort dan vanzelf de gesprekken van die andere mensen. Het viel mij op dat best veel mensen ‘schat’ zeggen tegen hun dierbaren. Wat lief, denkt u nu misschien, die mensen zijn op vakantie en hebben het leuk met elkaar. Maar daar vergist u zich in. Het gebruik van het woord schat is namelijk zelden goed nieuws. Nog erger is ‘lieve schat’, dan is er regelrecht sprake van ingehouden woede.

Een kleine lexicon van schat:

– De neutrale aanspreektitel. Vrouw tegen man: ‘Schat, hou jij mijn tas eens even vast’.
– De seksistische belediging. Man tegen stewardess: ‘Hé schatje, doe mij een biertje.’
– De passief-agressieve verzuchting (hier hoort ‘lieve’ bij). Vrouw tegen dochter: ‘Lieve schat, als je nog één keer met je koffer tegen me aanrijdt, doe ik je wat.’
– De ironische verzuchting. Vrouw tegen andere vrouw over twee stuiterende jongetjes: ‘Deze schatjes horen bij mij.’
– De oprechte waardering. Deze is zeldzaam en wordt eigenlijk alleen gebruikt bij baby’s of jonge hondjes. ‘Wat een schatje’.

Slachtoffertje

Afgelopen week werd een negenjarig jongetje op de Reeuwijkse plassen overvaren door een boot. Hij kwam daar bij om het leven. Gratis dagblad Metro wijdde er een artikeltje aan. In het stukje staat de volgende zin: “Waarschijnlijk is het slachtoffertje achter op de boot gaan staan en werd er vervolgens gas gegeven.”

“Slachtoffertje,” media zijn dol op het woord, leert Google ons. Zowel in Nederland als in Vlaanderen. Zoals Nederlanders überhaupt al liefhebbers zijn van verkleinwoordjes.
Maar wat is er dan mis met “slachtoffertje”? Tafel wordt “tafeltje” wanneer die tafel klein is. Slachtoffer wordt “slachtoffertje” wanneer het slachtoffer een kind is. Logisch. Toch?

Hier wreekt zich het verschil tussen dingen en levende wezens. Verkleinwoorden van dingen hebben uitsluitend te maken met de maat van het object. Een Volkswagen Kever is een autootje. Een bed in het huis van de Zeven Dwergen is een bedje. Maar wanneer mensen een verkleinwoord gebruiken voor andere mensen of voor dieren, doen zij dat om hun vertedering uit te drukken – ironie even buiten beschouwing gelaten. Wij zeggen “wat een schatje”, “dotje”, en soms ook “drolletje” (ook typisch Nederlands: de liefde voor de ander die wordt uitgedrukt in poep) bij het aanschouwen van een kleuter in een box, of van een Labrador puppy die met gesloten ogen lurkt aan de tepel van zijn moeder. Maar welke vertedering heeft het jonge slachtoffer? Is het vertederend wanneer een kind is geschept door een bestelbusje? Of wordt het verkleinwoord gebruikt om de zieligheid te benadrukken van het feit dat juist een kind het slachtoffer is?

“Slachtoffertje” is pervers. Iets wordt schattig gemaakt wat niet schattig is. Als het alleen maar om de leeftijd van het slachtoffer te doen is, dan zouden media ook de jonge dader een verkleinwoord moeten geven: “Het verkrachtertje werd later in het Prinses Wilhelmina Plantsoen gearresteerd.” Of: “Het moordenaartje was net met zijn opa en oma naar de film ‘Bassie en Adriaan en het geheim van de schat’ geweest.” De lezer van deze zinnen zou denken dat de auteur er van een gevoelsarme gek is, een sadist. Immers: de hypothetische jonge daders worden schattig gemaakt. Alsof de verkrachting en de moord vertederend zijn.
Slachtofferschap is niet aan leeftijd gebonden. Een slachtoffer is een slachtoffer, ongeacht of het een bejaarde betreft of een peuter. “Slachtoffertje” doet afbreuk aan het slachtofferschap, maakt het vertederend, plaatst een fout strijkorkestje achter het leed dat het slachtoffer heeft ondergaan.

 

Vrouwtjesschapen

Een website heeft een voorkant (daar kijkt u nu naar) en een achterkant. Niet letterlijk natuurlijk, maar zo wordt dat genoemd. Aan de achterkant kun je op het ‘dashboard’ kijken welke zoektermen bezoekers gebruikt hebben om bij ons terecht te komen. De meeste mensen zoeken op de naam van de site of naar de betekenis van een van onze ‘woorden van de dag’. Daarnaast zijn er mensen die per ongeluk bij ons verzeild raken met vragen waar ik toevallig het antwoord op weet. Rondje van de zaak:

  • Vandaag vroeg iemand aan Google wat moet je zeggen als iemand zegt hey schatje? Nu hebben we weleens over schatje geschreven, maar koppelden er toen geen advies aan. Ik adviseer: doodzwijgen.
  • Iemand anders typte in vrouwtjesschapen heten. Ooien, mevrouw of meneer.
  • Zoektermen die vaak voorkomen zijn hij wil of hij wilt? En hij wil of hij wou. Goed zo, zoeker, u voelt al dat er iets wringt. Het antwoord vindt u hier.
  • We hebben onze hond laten inslapen stijlfiguur. Dat is een eufemisme.
  • Is woord belazeren grof? Ik zou zeggen van wel, maar niet héél grof.

 

Dan de vreemdere zoekopdrachten:

  • Frans armgebaar. Geen idee, sorry. Maar wel heel intrigerend.
  • het luidruchtig ge. bruik hiervan in het ov ergert veel mensen. Hmm, iemand die een makkelijke puzzel invult? Zes letters? Mobiel. Vier letters? iPod
  • Madeleine met appelstroop. Dit is iemand die het culinair experiment niet schuwt. Kijk eens hier.
  • Hoe herken je ergernis? Zuchten, daar begint het mee
  • klap het woord koe, dit lijkt me de beginregel van een gedicht.