door Bertine Krol | 21 september 2017 | Spreekwoorden en gezegden, Woordenschat
Het was maandagmiddag. De groep studenten had er al een intensieve dag opzitten met lessen, een gastcollege en een excursie. Het was dan ook niet verwonderlijk dat ze onderuitgezakt wezenloos voor zich uit of op hun telefoon zaten te staren. Ergerlijk was het wel. Mijn les vereiste aandacht en inzet, maar op mijn vragen en opdrachten gaf de groep totaal geen sjoege. Wat ik ook probeerde, geen reactie.
Sjoege komt uit het bargoens (dieventaal) en is waarschijnlijk ontleend aan het Jiddische sjoewe, dat ‘antwoord geven’ betekent. Waar de g-klank vandaan komt is onduidelijk. Die zou onder invloed van mesjogge of mesjokke (gek, krankzinnig) kunnen zijn ontstaan.
Je kunt met sjoege veel kanten op: je kunt het (niet) geven of krijgen, maar ook (niet) hebben of nemen. Met dat laatste wordt bedoeld ‘de zaak bekijken, nadenken’.
Dat is precies wat ik ga doen, want aanstaande maandag sta ik op hetzelfde uur voor dezelfde groep. Tom Poes, verzin een list.
door Bertine Krol | 15 september 2017 | Woordenschat |
In een Volkskrantartikel over corruptie bij de politie stuitte ik vanmorgen op het woord ‘dalven’. Het stond in een allitererend rijtje van zogenoemde ‘ontstekers van corruptie’: ‘dames, drank, dubbeltjes, dalven, dobbelen en dirty tricks’. Bij de meeste kan ik me wel een voorstelling maken, hoewel ik in die opsomming ‘dubbeltjes’ door ‘dollars’ zou vervangen. Voor luttele dubbeltjes gaat zelfs de meest inhalige agent niet over de schreef, vermoed ik. Maar goed, ‘dalven’ dus. Dat is het persoonlijk voordeel afdwingen door ambtenaren.
“De politiecultuur kent een speciaal woord: ‘dalven’, het versieren van kortingen door agenten. De middenstand, de horeca, vooral de afhaalchinees en snackbarhouder, kunnen ervan meepraten.” (Elsevier, 26/04/97)
‘Dalven’ is bargoens (dieventaal) voor ‘bedelen, bietsen’ en stamt uit de negentiende eeuw. Vermoedelijk is het ontleend aan het West-Jiddische ‘dalfe(ne)n’, dat ook ‘bedelen’ betekent en is te herleiden tot de Hebreeuwse naam Dalfōn, een van de tien zonen van de Pers Haman (Esther 9:7). Het is echter onduidelijk wat de bijbelse Dalfōn met armoede te maken heeft.
Een andere theorie is dat ‘dalven’ verband houdt met het -eveneens Jiddische- woord voor ‘druppelen, druipen’. Daarmee is een link gelegd met het Duitse ‘Tropf’, een onbeduidend en beklagenswaardig persoon.
Recente reacties